Toen ik dit jaar de camper rondreis Schotland aan het uitzoeken was, werd ik bedolven met Whisky stokerijen! Dit trok mijn aandacht. Uit nieuwsgierigheid naar de geschiedenis van dit bijzondere type drank, bundel ik in dit blog artikel 10 grappige, interessante en mooie feiten uit een fantastische geschiedenis van Whisky!
1. Whisky is eigenlijk “levenswater”
De naam whisky komt van het Iers-Gallische woord uisge beatha dat ‘levenswater’ betekent. Aanvankelijk werd het vooral gebruikt voor de medicinale werking van de drank, zo zou het leven worden verlengt en ziekten als koliek, kreupelheid en pokken verhelpen.
2. Zonder de Arabieren had Whisky nooit bestaan!
Destilleren, de Scheikundige techniek, bestond al voordat er Whisky werd gemaakt in de wereld. De Arabieren waren de eersten die bedachten dat destilleren gebruikt kon worden om alcoholische dranken mee te maken. Zij maakten echter nog geen whisky. Zij maakten een drank genaamd Al-Koh’l (het verfijnde). Dit is een alcoholische drank gemaakt van o.a. water en bloemen.
3. Door de spelling weet je uit welk land het komt!
Voordat er verwarring ontstaat over de spelling, is het handig om te weten wanneer het whisky en wanneer het whiskey is. De spelling van whiskey met ‘e’ is zoals de Ieren en Amerikanen de drank noemen. In de rest van de wereld (grote whiskylanden als Schotland, Japan, Canada en bij ons in Nederland) wordt whisky zonder ‘e’ geschreven.
4. De Ieren hadden de primeur!
Het is misschien triest voor de Schotten maar volgens oude geschriften waren het toch de Ieren die het eerst Whiskey maakten. Naast de ‘e’ in de schrijfwijze is er nog een verschil tussen de Schotse en Ierse drank. De Ierse Whiskey wordt driemaal gedistilleerd en de Schotse tweemaal.
5. Whisky is van oorsprong illegale handel!
Een groot deel van de whiskyproductie was stiekem en mocht eigenlijk niet bestaan. Om een beeld te geven bestonden er in 1780 in Schotland acht officiële legale destilleerderijen en zo’n 400 illegale. In een periode van zo’n 150 jaar waren dan ook bijna dagelijks gevechten tussen smokkelaars en stokers en de Engelse en Schotse regeringen. Schotse whisky werd inmiddels internationaal zo gewaardeerd, dat een wereldwijde schaarste zich voordeed. Hierdoor kon Schotse whisky als een waardevol betaalmiddel dienen in deze rumoerige periode op whiskygebied.
Deze lange strijd eindigde in 1823 toen nieuwe hervormingen zorgden voor een wet waarmee legalisatie mogelijk was. Deze ingreep zorgde voor een verjonging in de geschiedenis van de whiskyproductie. Technische innovaties door heel Ierland en Schotland zorgden voor betere kwaliteit whisky, gemaakt op nieuwere en snellere manieren.
6. Eerste succesvolle “blend” komt wel uit Schotland
De Schotse whiskydestilleerders Andrew en John Usher kwamen met de eerste echt succesvolle blend whisky: Old Vatted Glenlivet. Zij wisten deze blend whisky vervolgens tot een wereldwijd succes te maken. De Old vatted Glenlivet werd in 1879 officieel een trademarkproduct. Het gevolg hiervan was een vete tussen allerlei whiskydestilleerderijen over het alleenrecht om hun whisky ‘Glenlivet’, genaamd naar een bekende Schotse whiskyregio te mogen noemen.
Na dat dit uiteindelijk opgelost was, werd hun firma een belangrijke speler in de North British Distillery Company. Dit was een samenwerking tussen verschillende destilleerderijen, om het graanmonopoly van de Distillers Company LTD (een vergelijkbare samenwerking) tegen te gaan. Deze North British Distillery Company bestaat vandaag de dag nog steeds en vormt de basis van een belangrijke samenwerking tussen allerlei blended whisky-producerende destilleerderijen uit Schotland.
7. Wijndruifluis zorgt voor Whisky evolutie!
Eind negentiende kregen wijnboeren flink te kampen met de zogeheten wijndruifluis, ook wel phylloxera genaamd. Deze plaag was vanzelfsprekend slecht voor de oogst en daardoor de hoeveelheid en kwaliteit van de wijn. Het gevolg hiervan was dat er minder wijn beschikbaar was, maar ook dat er minder nieuwe soorten wijn op de markt kwamen. In Frankrijk was het rond 1900 zelfs zo ernstig dat zo’n 70 procent van de wijndruiven dood was. Dit was allemaal goed voor de whiskydestilleerderijen, die hierdoor meer gingen verkopen.
8. Whisky zorgt voor innovatie: het ontstaan van “Brands”
De eerste echte fysiek waarneembare ‘brands’ komen uit de alcohol-industrie uit de tijd dat het aantal destilleerderijen en wijnhuizen toenam. Ook hier ontstond het probleem dat wijn- en whiskyvaten er hetzelfde uitzagen, waardoor het soms onduidelijk was wat van wie was. De vaten werden toen gebrandmerkt met de achternaam of familienaam van die producent of destilleerder om ze te kunnen herkennen. Zodoende waren de eerste merken ter wereld alcoholmerken.
9. Het allereerste reclamespotje ging over Whisky!
Niet alleen het eerste merk, maar ook het eerste reclamefilmpje komt uit de whiskywereld. In 1898 is een filmpje gemaakt met Schotse mannen in o.a. de typerende rokjes. Zij staan in alle vrolijkheid te dansen voor een bord waarop staat ‘Dewar’s, It’s Scotch’. Het whiskymerk Dewar’s bestaat nog steeds en is in vrijwel iedere slijterij te koop.
10. Ook dieren houden van…
Tenslotte houden zelfs dieren van whisky. Dat wil zeggen: de overblijfselen uit het productieproces. De liefde tussen whiskydestilleerderijen en veeboeren is vrij hecht. Dit komt doordat zij zeer nuttig zijn voor elkaar. Bij het destilleerproces van whisky blijft een soort pulp achter dat bestaat uit gebruikte grondstoffen als maïs en graan. De veeboeren nemen dit heel graag over omdat dit uiterst voedzaam is en dus goed voor de koeien. Ze gaan hier zelfs meer melk door geven. De destilleerderijen zitten op hun beurt weer met minder afval. Dat is nog eens een geweldige samenwerking.
Ben jij ook een echte Whisky liefhebber? Reageer dan op dit blog door je favoriete merk te delen! Laat andere weten waarom jij juist verzot bent op dat type. De leukste reactie ontvangt van ons een heerlijk geschenk voor de aankomende feestdagen! (samengesteld door Slijterij De Dom van mijn vriendin Annet Boxman)